Het burn-out beest had mijn lichaam overgenomen met zware vermoeidheid en volledige uitputting tot gevolg.

Mijn vroegste herinnering aan een paniekaanval

…speelt zich af als studente in het labo. Ik moet een jaar of twintig zijn geweest. Plots ging het licht uit en werd ik overvallen door een onbehaaglijk gevoel, een enorme dreiging. Mijn ademhaling werd hevig, mijn hoofd licht, en ik kon maar één ding denken: ik wil hier weg. Ik glipte uit mijn stoel met de smoes dat ik naar het toilet moest, en buiten pas gleed dat benauwde gevoel langzaam van mij af.

Als ik geen rekening hou met het leven op eigen tijd en tempo en voldoende adempauze inlas. Als mijn perfectionisme weer eens de kop op steekt, ik de verkeerde dingen eet en drink, ik te weinig beweeg en vermoeid ben, dan kom ik weer oog in oog te staan met het spook met de gekende klachten als gevolg.

Je kunt dat gevoel van paniek het best omschrijven als het gevoel dat je hebt wanneer je als kleuter plots je ouders niet meer ziet. Je hartslag stijgt, je haren gaan rechtstaan, je hele lichaam spant zich op en maakt zich klaar om aan te vallen of weg te lopen. Je organen en hersenen worden op stand-by gezet, waardoor alles een beetje wazig wordt, en je het onmiddellijke contact met mensen verliest, ook al staan ze vlak voor je. Net of er glas tussen jou en de buitenwereld zit.

Rond mijn 30ste begon die paniek zich pas echt te ontwikkelen. Op het dieptepunt bevond ik me in een constante staat van ongerustheid. Vooral omdat ik geen benul had van wat mij overkwam. Ik wist toen nog niet dat zoveel anderen net hetzelfde meemaken. Ik vond er trouwens ook de woorden niet voor, dus repte ik er tegen niemand over. Ik haalde mezelf wel de vreselijkste dingen voor de geest en dacht dat ik de rest van mijn leven zo van slag zou zijn. Zo kweekte ik op den duur een zelf-anticiperende angst. Zodra ik begon te vrezen dat er een paniekaanval aankwam, brak de hel los. Als ik bang was dat ik bang zou worden, dan werd ik ook doodsbang. Onder andere door de vele angsten en de bijhorende vermoeidheid gleed ik in een burn-out.

Gedurende mijn burn-out, rond mijn veertigste, vocht ik bijna dagelijks tegen mijn angsten en hyperventilatie. Tijdens het winkelen, op de trein, bij de kapper, bij de tandarts, in de bioscoop of het theater, als ik met mensen praatte: de angstgevoelens konden elk moment de kop opsteken. Soms waren ze helemaal afwezig, soms waren ze er plotseling. Ik ging in die periode regelmatig naar de dokter en daar probeerde ik in mijn eigen woorden uit te leggen wat mij overkwam. Maar dat was niet evident. Want ik begreep het zelf helemaal niet.

In het begin waren mijn paniekaanvallen altijd erg algemeen. De angst kon zich op elk moment manifesteren, zonder specifieke aanleiding. Maar sinds ik eens een aanval kreeg in de trein, heeft die angst zich vastgekoppeld aan afgesloten ruimtes: treinen, vliegtuigen, tunnels, boten, liften, car wash, enzovoort. Het is geen claustrofobie, want ik heb er geen last van als de deur niet op slot is, maar eerder een soort agorafobie of pleinvrees. Ik was bang voor plaatsen waar ik niet onmiddellijk weg kon, net zoals iemand in het midden van een plein houvast zoekt maar dat niet vindt, en daarom een paniekaanval krijgt.

Het gaat om controle.

Uiteindelijk was ik op aanraden van een hartspecialist bij hartcoherentie terechtgekomen. Al snel voelde ik een verschil in intensiteit van mijn klachten. Ik was ondertussen tot het besluit gekomen dat ademen alleen niet hielp. Samen met een psycholoog ben ik in die periode op zoek gegaan naar het waarom van mijn angsten.

In een eerste theoretische sessie maakte hij me duidelijk wat er precies in mijn lichaam gebeurde bij zo’n paniekaanval. Hij benoemde de hormonen, de adrenaline, de neurotransmitters die vrijkomen. En hij schetste hoe een lijf daarop reageert. Exact beschreef hij wat ik elke keer opnieuw meemaakte: iemand die een paniekaanval krijgt, wordt ijl in het hoofd, begint anders te ademen en verzeilt in een vicieuze cirkel, want die symptomen maken je bang, en dat versterkt de symptomen dan weer.

De psycholoog leerde me een andere manier om met mijn paniekaanvallen om te gaan: ik moest proberen rustig te blijven, mijn ademhaling te beheersen en mijn gedachten te controleren. Ik moest mezelf overtuigen dat ik wist wat er aan de hand was, en dat het na een paar minuten wel zou gaan liggen. Hij maakte mij bewust van mijn perfectionisme en wees mij op het te snelle ritme van leven. Ik was ambitieus in mijn hoofd maar mijn lichaam kon het allemaal niet volgen.

De hartcoherentietechniek in combinatie met gedragstherapie hadden mij nieuw leven ingeblazen. Gelukkig bleef ik er met mijn hoofd altijd bij. Er zijn mensen die compleet wegzinken in een depressie, maar ik bleef alert. Ik begon op klokvaste tijdstippen mijn ademhalingsoefeningen te doen, ik at gezond en dronk veel water, er stond elke dag een wandeling op mijn agenda, kortom, ik trachtte alles te doen wat gezond was om toch maar uit die donkere periodes te komen. En uiteindelijk werkte dat. Net zoals ik van de ene dag op de andere in een periode van angst verviel, klauterde ik er ook uit.
Had ik op mijn 20ste maar al die kennis gehad, dan zou het allemaal iets comfortabeler zijn gelopen. Als iemand mij op dat moment had kunnen zeggen waar ik precies aan leed, dat honderdduizenden mensen in België eenzelfde probleem hebben, dat mijn angstige periodes vooral te maken hadden met mijn interne criticus, mijn vermoeidheid en mijn manier van leven, dat ik er niet van zou doodgaan: dat zou voor mij zeer helend geweest zijn. Maar ik heb jarenlang rondgelopen met het idee dat ik binnen de kortste keren volledig zou doorslaan en dat ze mij voor de rest van mijn leven in een wit kamertje zouden stoppen.

Daarom praat ik nu zo openlijk over mijn niet zichtbare beperking: om andere mensen te laten weten dat ze niet alleen zijn en dat er een oplossing is. Als je in een groep van twintig man zegt dat je een fobie hebt, komt er achteraf gegarandeerd iemand naar jou toe die zegt dat hij hetzelfde probleem heeft. Ik zie dagelijks zulke mensen in mijn praktijk.
Als ik geen rekening hou met het leven op eigen tijd en tempo en voldoende adempauze inlas. Als mijn perfectionisme weer eens de kop op steekt, ik de verkeerde dingen eet en drink, ik te weinig beweeg en vermoeid ben, dan kom ik weer oog in oog te staan met het spook met de gekende klachten als gevolg.

Ik merk dat ik veel meer op mijn gemak ben als ik mensen heb verteld dat ik een angststoornis heb. Want van continu uitvluchten verzinnen om je aandoening te verbloemen, krijg je extra stress. Natuurlijk, het is typisch om dat angstvallig verborgen te houden. Je praat er het liefst met niemand over. Je linkt het aan ‘zwakheid’. Maar op de duur kun je niet anders.

Ik ga wel nog eens langs bij een therapeut. In stresserende periodes, begin ik opnieuw vermijdingsgedrag te vertonen. Als ik vermoeid of extra gestrest ben en ik moet plots ergens heen met de trein, begin ik te twijfelen. Kan ik het niet op een andere manier oplossen? Zou ik niet beter wachten tot ik uitgeslapen ben? Zou dit niet weer een aanval kunnen uitlokken? Op dat moment is elke reden goed om die trein te missen…

Het is en blijft een strijd, elke dag opnieuw. Maar als ik de juiste puzzelstukken leg, elke dag opnieuw, dan is het leven zoveel mooier.